با خرید یک گوشی اندرویدی جدید، معمولاً در منوی تنظیمات آن، مجموعه‌ای از ابزارهای مربوط به سلامت باتری به چشم می‌خورد. این ابزارها که شامل نمایشگر سلامت باتری، شمارشگر چرخه شارژ و حالت‌های شارژ با هدف افزایش عمر باتری هستند، اکنون نه‌تنها در پرچم‌داران، بلکه در بسیاری از گوشی‌های میان‌رده اندرویدی نیز دیده می‌شوند.
با افزایش نگرانی کاربران نسبت به افت کیفیت باتری در طول زمان، این ابزارها کاربرد بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده‌اند.
با این حال، از آن‌جا که مفهوم «سلامت باتری» هنوز نسبتاً جدید و همراه با جزئیات فنی فراوان است، بسیاری از کاربران درک دقیقی از آن ندارند. از سوی دیگر، ابزارهای نرم‌افزاری مربوط به این موضوع نیز همیشه به‌روشنی کارکرد خود را توضیح نمی‌دهند. در ادامه، به بررسی نحوه عملکرد این ابزارها و روش‌های بهره‌برداری بهتر از آن‌ها خواهیم پرداخت.
۶. سلامت باتری چیست؟
سلامت باتری (Battery Health) شاخصی است که نشان می‌دهد یک باتری، نسبت به زمان خروج از کارخانه، چه مقدار از ظرفیت شارژدهی خود را حفظ کرده است.
به‌طور معمول، یک گوشی نو با سلامت باتری ۱۰۰ درصد عرضه می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر باتری ۵۰۰۰ میلی‌آمپرساعتی یک گوشی پس از چند سال تنها بتواند ۴۰۰۰ میلی‌آمپر ساعت شارژ نگه دارد، سلامت آن برابر با ۸۰ درصد است (زیرا ۴۰۰۰ معادل ۸۰ درصد از ۵۰۰۰ است).
گاهی دو اصطلاح «سلامت باتری» و «عمر باتری» (Battery Life) به‌جای یکدیگر به کار می‌روند؛ اما این دو معنا و کاربرد متفاوتی دارند. عمر باتری به مدت زمانی اشاره دارد که دستگاه میان دو شارژ متوالی روشن باقی می‌ماند (معمولاً یک تا دو روز). در مقابل، سلامت باتری به توانایی بلندمدت باتری برای حفظ شارژ اشاره دارد.
به‌طور میانگین، باتری‌های گوشی‌های هوشمند حدود دو تا سه سال استفاده فعال را تحمل می‌کنند، اما عوامل متعددی در کاهش یا افزایش این بازه زمانی نقش دارند.
۵. چه درصدی برای سلامت باتری، مناسب است؟
به طور خلاصه، هرچه سلامت باتری به ۱۰۰ درصد نزدیک‌تر باشد، وضعیت مطلوب‌تری دارد. فرسودگی باتری فرآیندی تدریجی است که ممکن است سال‌ها طول بکشد تا به نقطه نگران‌کننده برسد. با این حال، زمانی که سلامت باتری به زیر ۸۰ درصد کاهش یابد، بهتر است به فکر تعویض آن باشید.
در صورتی که این افت در مدت زمان گارانتی دستگاه رخ دهد، احتمالاً مشمول تعویض رایگان باتری خواهید شد. معمولاً باتری‌های لیتیوم-یونی زمانی به پایان عمر مفید خود می‌رسند که سلامت آن‌ها به حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کاهش پیدا کند؛ البته این ارقام ممکن است بسته به شرکت‌های سازنده، متفاوت باشد.
وقتی سلامت باتری به زیر ۸۰ درصد برسد، تعویض آن توصیه می‌شود. باتری‌های فرسوده می‌توانند باعث خاموش شدن‌های ناگهانی شوند و در برخی موارد حتی به سخت‌افزار دستگاه آسیب وارد کنند.
شاید این پرسش پیش بیاید که چرا تولیدکنندگان، باتری‌ای را که هنوز ۷۰ درصد ظرفیت اولیه‌اش را حفظ کرده، فرسوده در نظر می‌گیرند. از یک سو، دستگاهی با سلامت ۷۰ درصد همچنان قابل استفاده است؛ هرچند مدت زمان شارژدهی آن کمتر شده، اما هنوز کاملاً غیرقابل استفاده نشده است.
از سوی دیگر، باتری فرسوده، توان انتقال انرژی خود را از دست می‌دهد. در این نوع باتری، مقاومت داخلی (Internal Resistance) افزایش می‌یابد و این مسئله باعث می‌شود که در صورت افزایش ناگهانی نیاز به انرژی، نتواند آن را مدیریت کند. در زمان انجام کارهای سنگین که نیاز به انرژی بیشتری دارد، باتری دچار افت ولتاژ شده و گوشی به طور ناگهانی، خاموش می‌شود.
همچنین، باتری‌های فرسوده ممکن است دچار تورم شوند و این تورم می‌تواند به قطعات داخلی گوشی آسیب فیزیکی وارد کند. بنابراین، تعویض باتری پیش از بروز این مشکلات، تصمیم هوشمندانه‌ای است.
۴. چرخه شارژ باتری چیست؟
برخی گوشی‌ها در میان ابزارهای سلامت باتری خود، شمارشگری برای «چرخه شارژ» (Charge Cycle) نیز دارند. چرخه‌های شارژ یکی دیگر از معیارهای سنجش سلامت باتری هستند. معمولاً سازندگان مشخص می‌کنند که باتری گوشی باید بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ چرخه شارژ دوام بیاورد.
یک چرخه شارژ به زمانی گفته می‌شود که باتری از ۱۰۰ درصد به ۰ درصد تخلیه شده و سپس دوباره تا ۱۰۰ درصد شارژ شود. نکته‌ای که ممکن است گیج‌کننده باشد این است که این فرآیند لزوماً نباید در یک مرحله انجام شود. برای مثال، اگر باتری از ۱۰۰ درصد تا ۵۰ درصد تخلیه شده، سپس دوباره تا ۱۰۰ درصد شارژ شود، مجدداً تا ۵۰ درصد تخلیه و دوباره شارژ کامل گردد، مجموع این مراحل یک چرخه شارژ محسوب می‌شود، حتی اگر در این بازه، شارژر دو بار به گوشی وصل شده باشد.
هرچند شمارشگر چرخه شارژ می‌تواند معیاری قابل اعتماد برای سنجش سلامت باتری باشد، اما اگر گوشی شما درصد سلامت باتری را نمایش می‌دهد، بهتر است به همان درصد اتکا کنید.
۳. آیا ابزاری برای «بهبود» سلامت باتری وجود دارد؟
ابزارهای سلامت باتری که به صورت پیش‌فرض در گوشی شما وجود دارند، قادر به بهبود سلامت باتری نیستند. حتی بهترین گوشی‌های اندرویدی نیز برای بازگرداندن سلامت کامل باتری، نیاز به تعویض آن دارند. عواملی مانند قرار گرفتن باتری در معرض گرما و مدت زمانی که باتری در حالت شارژ کامل (۱۰۰٪) یا تخلیه کامل (۰٪) باقی می‌ماند، در کاهش طول عمر باتری مؤثر هستند.
ابزارهای سلامت باتری در گوشی‌های مدرن تنها می‌توانند روند فرسایش باتری را کندتر کنند؛ اما این کار معمولاً به قیمت کاهش راحتی استفاده و کاهش مدت کارکرد باتری در هر شارژ، تمام می‌شود.
«شارژ تطبیقی» (Adaptive Charging)، قابلیتی است که در اکثر گوشی‌های جدید اندرویدی، وجود دارد. وقتی گوشی را شب تا صبح به شارژ می‌زنید، این قابلیت، فرآیند شارژ را در ۸۰٪ متوقف می‌کند و سپس ۲۰٪ باقیمانده را درست قبل از زمانی که معمولاً گوشی را از شارژ جدا می‌کنید، کامل می‌کند.
برای عملکرد درست شارژ تطبیقی، گوشی نیاز دارد چند روز عادات شارژ شما را تحلیل کند؛ بنابراین اگر گوشی را در زمان ناهار شارژ کنید، این ویژگی فعال نمی‌شود.
۲. چه زمانی باید از قابلیت «محدودیت شارژ تا ۸۰٪» استفاده کرد؟
برخی گوشی‌ها گزینه‌ای برای محدود کردن شارژ باتری تا سقف ۸۰ درصد ارائه می‌دهند که این قابلیت نسبت به شارژ تطبیقی، تأثیر بیشتری در حفظ سلامت باتری دارد. توصیه ما برای اکثر کاربران، استفاده از شارژ تطبیقی است؛ زیرا این قابلیت محدود کردن شارژ تا ۸۰ درصد، باعث کاهش ۲۰ درصدی ظرفیت قابل استفاده روزانه باتری می‌شود که ممکن است چندان خوشایند نباشد. همچنین، مشخص نیست این روش چقدر بیشتر از شارژ تطبیقی در حفظ سلامت باتری مؤثر است.
به عنوان مثال، گوشی سامسونگ گلکسی S23 FE که حدود یک سال و نیم از استفاده آن می‌گذرد، با فعال بودن بیشتر مواقع محدودیت ۸۰ درصد، سلامت باتری آن اکنون حدود ۹۶ درصد است. با این وجود، در برخی شرایط، خوب است که از محدودیت شارژ تا ۸۰ درصد، استفاده شود. مثلاً زمانی که گوشی مدت زیادی به شارژر متصل است، مانند رانندگانی (اسنپ یا تپسی) که برای مدت طولانی از مسیریاب استفاده می‌کنند. همچنین، اگر هنگام شارژ کردن با گوشی بازی می‌کنید، استفاده از این قابلیت می‌تواند مفید باشد.
چرا برخی گوشی‌ها گاهی محدودیت ۸۰ درصد را نادیده می‌گیرند؟
گاهی ممکن است گوشی محدودیت ۸۰٪ را نادیده گرفته و تا ۱۰۰٪ شارژ شود. این رفتار به هیچ عنوان یک باگ نیست بلکه گوشی‌ها این کار را برای کالیبره کردن مجدد نمایشگر میزان شارژ باتری انجام می‌دهند.در واقع، گوشی‌ها قادر به اندازه‌گیری مستقیم میزان شارژ باقیمانده در باتری نیستند و تنها مقدار شارژ ورودی و خروجی را ثبت می‌کنند.
این روش باعث می‌شود که تخمین میزان شارژ بسیار دقیق باشد، اما با گذشت زمان و به‌خصوص اگر مدتی باتری تا ۱۰۰ درصد شارژ نشده باشد، ممکن است خطایی جزئی در نمایش میزان شارژ ایجاد شود.
۱. اگر گوشی شما سلامت باتری را نمایش نمی‌دهد، چه باید کرد؟
همه گوشی‌ها به‌صورت پیش‌فرض مجموعه کامل ابزارهای سلامت باتری را در اختیار کاربران قرار نمی‌دهند. اگر گوشی شما چنین قابلیتی ندارد، می‌توانید از اپلیکیشن AccuBattery که در فروشگاه گوگل پلی در دسترس است، استفاده کنید. ین برنامه رایگان و محبوب، اطلاعات و اندازه‌گیری‌های دقیقی درباره باتری گوشی ارائه می‌دهد.
در تب Health این اپلیکیشن، می‌توانید بر اساس داده‌های مربوط به شارژهای اخیر، تخمینی از سلامت باتری گوشی خود مشاهده کنید. برای دریافت یک تخمین دقیق‌تر، لازم است چند روز برنامه روی گوشی فعال باشد تا چندین چرخه شارژ ثبت شود. در صورتی که برنامه نتواند به‌صورت خودکار ظرفیت باتری را تشخیص دهد، می‌توانید این مقدار را به‌صورت دستی وارد کنید.
علاوه بر این، AccuBattery امکان دسترسی به داده‌های زنده‌ای مانند میزان مصرف انرژی، جریان شارژ، توان مصرفی و دمای باتری را فراهم می‌کند. این اطلاعات به شما کمک می‌کند بفهمید آیا گوشی شما به سرعت شارژی که سازنده وعده داده، دست پیدا می‌کند یا خیر. همچنین، می‌توانید بررسی کنید که شارژرتان به درستی عمل می‌کند یا نه. همچنین این برنامه یک هشدار داخلی دارد که وقتی شارژ باتری به سطح موردنظر شما رسید، به شما اطلاع می‌دهد؛ از آن به عنوان جایگزینی برای ویژگی محدودیت ۸۰ درصدی، استفاده کنید.
امروزه گوشی‌ها به لطف پشتیبانی نرم‌افزاری طولانی‌تر و سخت‌افزار قدرتمند، عمر بیشتری دارند. با این حال، باتری همچنان یکی از محدودکننده‌های اصلی طول عمر گوشی‌ها است. بنابراین، آشنایی با ابزارهای سلامت باتری و استفاده صحیح از آن‌ها، برای حفظ کارایی و افزایش طول عمر دستگاه، ضروری است.
با پیشرفت فناوری‌های نوین باتری، انتظار می‌رود نگرانی‌ها درباره طول عمر باتری در آینده کاهش یابد و شاهد افزایش ظرفیت باتری‌ها باشیم. در عین حال، جالب خواهد بود که ببینیم آیا به واسطه مقررات جدید اتحادیه اروپا، شاهد بازگشت باتری‌های قابل تعویض خواهیم بود یا خیر. حتی اگر این اتفاق رخ ندهد، باید انتظار گوشی‌هایی را داشته باشیم که تعویض باتری در آن‌ها با ابزارهای ساده و در دسترس، امکان‌پذیر باشد.
دیدگاه ها