بررسی Ryzen 9 9950X3D: شاهکار گیمینگ و تولید محتوا

نه ماه پیش، در ژوئیه ۲۰۲۴، AMD معماری پردازنده Zen 5 و سری رایزن ۹۰۰۰ را معرفی کرد. در مقایسه با نسل قبل، تفاوت چشمگیری در عملکرد دیده نمی‌شد، اما به‌روزرسانی‌های بعدی ویندوز و نسخه‌های جدید BIOS مادربردها تا حدی وضعیت را بهبود بخشیدند. با این حال، برای گیمرهای PC، توجه اصلی جای دیگری بود و تا نوامبر منتظر ماندند تا بتوانند Ryzen 7 9800X3D را در اختیار داشته باشند.

AMD پیش‌تر با پردازنده رایزن ۷ 7800X3D، عنوان بهترین پردازنده گیمینگ را در اختیار داشت، اما مدل جدید به راحتی این عنوان را تصاحب کرد. اکنون، پردازنده‌ای جدید از راه رسیده که حتی در بازی‌ها سریع‌تر از 9800X3D است و عملکرد بسیار بهتری در وظایف تولید محتوا و پردازش‌های حرفه‌ای ارائه می‌دهد.

این پردازنده، رایزن ۹ 9950X3D است و پس از بررسی آن در تست‌های مختلف، می‌توان گفت که این مدل، قوی‌ترین پردازنده‌ای است که تاکنون برای بازی و سایر پردازش‌ها عرضه شده است. البته، تقریباً!

• لپتاپ‌های گیمینگ فوق‌العاده در هر بودجه، از اقتصادی تا پرچمدار: اسفند ۱۴۰۳

برای توضیح بهتر، رایزن ۹ 9950X3D در اصل همان رایزن ۹ 9950X است (با همان تعداد هسته، همان فرکانس و همان مصرف انرژی) اما یکی از CCDها (واحدهای پردازشی) آن مجهز به حافظه کش سه‌بعدی نسل دوم (3D V-Cache) است. می‌توان آن را نسخه‌ای از رایزن ۹ 9800X3D در نظر گرفت که هشت هسته و ۱۶ رشته پردازشی بیشتر، فرکانس بوست بالاتر و مصرف انرژی بیشتری دارد.

مشخصات پردازنده AMD رایزن ۹ 9950X3D

• سوکت: AMD AM5
• فناوری ساخت: TSMC N4 (CCD) | N6 (IOD)
• تعداد هسته: ۱۶
• تعداد رشته: ۳۲
• فرکانس پایه: ۴.۳ گیگاهرتز
• فرکانس بوست: ۵.۷ گیگاهرتز
• حافظه کش L3: معادل ۱۲۸ مگابایت (۳۲ مگابایت + ۹۶ مگابایت، شامل ۶۴ مگابایت 3D V-Cache)
• حافظه کش L2: معادل ۱۶ مگابایت (۱ مگابایت برای هر هسته)
• پشتیبانی از حافظه: DDR5-3600 تا ۵۶۰۰، حداکثر ۱۹۲ گیگابایت
• توان مصرفی (TDP): ۱۷۰ وات
• حداکثر توان مصرفی سوکت: ۲۳۰ وات
• قیمت: ۶۹۹ دلار | ۶۶۰ پوند

شاید بهترین راه برای درک Ryzen 9 9950X3D این باشد که آن را نسخه‌ای از 7950X3D بدانیم که تمام مشکلات آن برطرف شده است. هر دو پردازنده فرکانس بوست ۵.۷ گیگاهرتز دارند، اما مدل جدید به دلیل داشتن محدودیت توان بالاتر، می‌تواند این فرکانس را برای مدت طولانی‌تری حفظ کند. این پیشرفت به دلیل تغییر در نحوه اتصال حافظه کش سه‌بعدی (3D V-Cache) به CCDها توسط AMD حاصل شده است.

در گذشته، حافظه کش L3 اضافی روی چیپلت قرار می‌گرفت. این روش اجرای آسانی داشت، اما لایه نازک سیلیکونی به‌عنوان یک مانع حرارتی عمل می‌کرد و باعث می‌شد AMD مجبور شود برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد پردازنده، یا فرکانس را کاهش دهد یا توان مصرفی را محدود کند. اما در Ryzen 9 9950X3D، این حافظه کش در زیر CCD قرار دارد، بنابراین گرمای هسته‌ها مستقیماً به پخش‌کننده گرمایی و سیستم خنک‌کننده منتقل می‌شود.

یکی دیگر از مشکلات 7950X3D این بود که بازی‌ها فقط زمانی می‌توانستند از 3D V-Cache بهره ببرند که پردازش رشته‌های آن‌ها توسط CCD صحیح (یعنی همان واحدی که دارای حافظه کش اضافه است) انجام می‌شد. این موضوع نیازمند استفاده از Windows Game Bar و درایورهای مخصوص بود تا سیستم مدیریت رشته‌های ویندوز بتواند به‌ درستی پردازش را به هسته مناسب هدایت کند.

با این حال، این روش همیشه به درستی عمل نمی‌کرد. اما AMD معتقد است که این مشکل را با نسخه به‌روزرسانی‌شده Provising Packages Service (PPS) و 3D V-Cache Performance Optimizer به طور کامل برطرف کرده است.

این دو نرم‌افزار جدید اکنون به‌ درستی نوع پردازنده را شناسایی می‌کنند، بنابراین دیگر نیازی به نصب مجدد ویندوز نیست، فقط به این دلیل که یک پردازنده X3D با دو CCD در سیستم گیمینگ قرار داده شده است. همچنین، نرم‌افزار به‌ درستی تشخیص می‌دهد که چه زمانی یک بازی اجرا شده و تمام رشته‌های پردازشی آن را به چیپلت دارای 3D V-Cache (یعنی CCD0) منتقل می‌کند.

در مواردی که هنوز هم مشکلاتی وجود داشته باشد، AMD اکنون پایگاه داده سازگاری نرم‌افزارها (Application Compatibility Database) را معرفی کرده است. این پایگاه داده شامل لیست بازی‌هایی است که توسط PPS به‌ درستی شناسایی نمی‌شوند. در چنین شرایطی، سیستم مدیریت رشته‌ها تعداد رشته‌های پردازشی را محدود می‌کند تا در نهایت پردازش‌ها حتماً روی CCD0 اجرا شوند.

با این حال، یک محدودیت همچنان پابرجاست: CCD0، یعنی چیپلتی که دارای 3D V-Cache است، در برخی پردازش‌ها به اندازه CCD1 بوست نمی‌شود. در تست‌های تک‌رشته‌ای که روی هر هسته به‌صورت جداگانه اجرا شد، تمام هسته‌های CCD0 حداکثر به ۵.۵ گیگاهرتز رسیدند، در حالی‌ که هسته‌های CCD1 به‌طور مداوم به سقف ۵.۷ گیگاهرتز می‌رسیدند.

این یعنی بازی‌ها هرگز نمی‌توانند به فرکانس بوست اعلام‌شده توسط AMD برای این پردازنده دست یابند. بنابراین، در حالی که رایزن ۹ 9950X3D روی کاغذ سریع‌تر از رایزن ۷ 9800X3D به نظر می‌رسد، در عمل تنها ۰.۳ گیگاهرتز یا ۶ درصد سریع‌تر است. البته، این موضوع برای پردازش‌های سنگین چند هسته‌ای، مانند رندرگیری آفلاین یا ویرایش ویدئو، اهمیت چندانی ندارد، زیرا تمام هسته‌ها در محدوده ۵.۰ تا ۵.۲ گیگاهرتز کار خواهند کرد.

عملکرد گیمینگ Ryzen 9 9950X3D

سیستم آزمایش شده:

• مادربرد: Gigabyte X870E Aorus Master (BIOS نسخه N10)
• خنک‌کننده: MSI MAG LiquidCore I360
• رم: ۳۲ گیگابایت G.Skill Trident Z5 Neo RGB DDR5-6000 CAS28
• کارت گرافیک: GeForce RTX 4070
• حافظه ذخیره‌سازی: ۱ ترابایت Samsung 990 Pro
• منبع تغذیه: Corsair RM850x Shift، توان ۸۵۰ وات
• سیستم‌ عامل: Windows 11 Pro 24H2
• کیس: پلتفرم باز
• مانیتور: Acer XB280HK

برای ارزیابی عملکرد Ryzen 9 9950X3D در مجموعه بنچمارک‌های پردازنده، AMD نه‌تنها یک نمونه از پردازنده را ارسال کرد، بلکه مادربرد، یک کیت رم، و یک SSD از پیش بارگذاری‌شده با ویندوز و درایورهای AMD را نیز در اختیار ما قرار داد. در زمان معرفی اولیه معماری Zen 5، مشکلاتی در تنظیمات سیستم‌های مورد استفاده توسط بررسی‌کنندگان و مهندسان AMD وجود داشت، بنابراین ارائه یک پکیج کاملاً آماده به AMD کمک کرد تا این مشکل را برطرف کند.

با این حال، برای بررسی تأثیر نصب مستقل، از یک SSD دیگر استفاده شده و نسخه ویندوز خود نصب شد. نتایج تست‌ها هیچ تفاوتی نداشتند و همان نتایجی که در ادامه خواهید دید، به دست آمد. اما در نصب دوم، سیستم سعی کرد درایورهای جدیدتری را به جای نسخه‌های ارائه‌ شده توسط AMD نصب کند و این باعث شد که برخی بازی‌ها به درستی اجرا نشوند. بنابراین، مشخص است که AMD هنوز به‌روزرسانی‌های جدید PPS، بهینه‌ساز و پایگاه داده را به‌طور رسمی منتشر نکرده است.

برای اطمینان از مقایسه‌ای عادلانه، پردازنده رایزن ۹ 9950X3D مجدداً روی همان سیستم تست شده و از کیت رم ارائه‌شده توسط AMD روی پلتفرم Intel Z890 نیز برای بررسی پردازنده Core Ultra 9 285K استفاده شد. نتایج مربوط به Ryzen 7 9800X3D مربوط به بررسی اولیه آن است، بنابراین ممکن است نسخه‌های جدیدتر بایوس مادربرد، یک نصب کاملاً به‌روز از ویندوز و همان کیت رم باعث بهبود جزئی نتایج شوند. اما همان‌طور که در ادامه خواهید دید، این تغییرات تأثیر چندانی ندارند.

به‌ جز Total War: Warhammer 3، پردازنده Ryzen رایزن یا عملکردی برابر با رایزن ۷ 9800X3D دارد یا اندکی سریع‌تر است، دقیقاً همان‌طور که انتظار می‌رفت. برتری جزئی این پردازنده در برخی موارد، احتمالاً ترکیبی از فرکانس‌های بالاتر 9950X3D و حافظه رم کمی سریع‌تر است.

اما در مورد Warhammer 3، مشخص است که این بازی از حافظه 3D V-Cache بهره‌ای نمی‌برد. با این حال، انتظار می‌رفت که حداقل افزایش فرکانس پردازنده باعث بهبود عملکرد آن شود. برای بررسی این موضوع، تنظیمات مختلفی امتحان شد، از جمله پروفایل‌های مختلف مدیریت توان، اجرای بازی در حالت Full-Screen و Windowed و همچنین محدود کردن تعداد تردها، اما هیچ تغییری در عملکرد مشاهده نشد.

این اولین باری نیست که Warhammer 3 رفتار غیرمنتظره‌ای در تست‌ها نشان می‌دهد و این بازی یکی از عناوین ثبت‌ شده در پایگاه داده سازگاری نرم‌افزاری AMD است، بنابراین احتمالاً مشکل از تنظیمات نیست.

از نظر عملکرد و قیمت، نزدیک‌ترین رقیب پردازنده رایزن ۹ 9950X3D از برند دیگری Core Ultra 9 285K است، اما این پردازنده در بازی‌ها عملکردی به‌ مراتب ضعیف‌تر دارد. تفاوت بین پردازنده‌های X3D شرکت AMD و بهترین پردازنده Arrow Lake اینتل در بازی‌هایی مانند Baldur’s Gate 3 و Factorio کاملاً محسوس و حتی شگفت‌آور است.

یکی از ویژگی‌های جالب مادربرد Gigabyte X870E Aorus Master، قابلیت X3D Turbo Mode است. با فعال‌سازی این حالت در BIOS، CCD1 و قابلیت Simultaneous Multithreading (SMT) غیرفعال می‌شوند و پردازنده ۱۶ هسته‌ای و ۳۲ تردی به یک پردازنده ۸ هسته‌ای و ۸ تردی عجیب تبدیل می‌شود. اجرای تست‌های گیمینگ در این حالت، نتایج جالبی را به همراه داشت.

در Cyberpunk 2077 و Baldur’s Gate 3، افزایش عملکرد بسیار ناچیز است، در حالی‌ که Warhammer 3 در نرخ فریم ۱ درصد پایین کاهش محسوسی را تجربه می‌کند. از سوی دیگر، Homeworld 3 بهبود قابل‌توجهی داشته و افزایش ۲۴ درصد در میانگین نرخ فریم و ۲۸ درصد در حداقل نرخ فریم را نشان می‌دهد.

با این حال، استفاده از این قابلیت فقط برای یک بازی چندان منطقی نیست. در نهایت، چه فایده‌ای دارد که برای خرید یک پردازنده قدرتمند و گران‌قیمت هزینه کنید، اما بیشتر قابلیت‌های آن را صرفاً برای بهینه‌سازی یک بازی غیرفعال کنید؟

تنها دلیلی که ممکن است کسی پردازنده Ryzen 9 9950X3D را برای سیستم دسکتاپ خود در نظر بگیرد، تنوع عملکرد آن است. اگر این سیستم علاوه بر گیمینگ برای کارهای دیگری مثل ویرایش ویدیو و عکس، رندرینگ آفلاین یا انیمیشن سه‌بعدی استفاده شود، داشتن یک پردازنده با هسته‌های زیاد ضروری است.

این موردی است که رایزن ۹ 9950X به‌خوبی از پس آن بر می‌آید، به‌جز در تست Cinebench که پردازنده Core Ultra 9 285K اندکی عملکرد بهتری داشت. کلمه “داشت” در اینجا بسیار مهم است، زیرا اکنون رایزن ۹ 9950X و 9950X3D به‌ طور مشترک این عنوان را در اختیار دارند. این دو پردازنده همچنین در تست‌های دیگر به نوبت بهترین عملکرد را دارند.

هر دو پردازنده در زمینه‌هایی مانند رندرینگ، فشرده‌سازی و استخراج فایل‌ها، کدگذاری ویدیو و ویرایش عکس به‌طور قابل‌توجهی از 285K پیشی گرفته‌اند. آن‌ها همچنین از 9800X3D بهتر عمل می‌کنند، زیرا دو برابر هسته دارند که می‌توانند در این کارها به‌کار گرفته شوند.

مهم است که اشاره کنیم که 9950X3D با وجود داشتن یک CCD با فرکانس اوج پایین‌تر، در هیچ‌کدام از تست‌ها به‌طور قابل توجهی افت عملکرد نداشته است، در حالی که 9950X قادر است هر دو چیپلت را به حداکثر فرکانس ۵.۷ گیگاهرتز برساند.

نتیجه‌گیری

تا به اینجا مشاهده شد که رایزن ۹ 9950X3D از نظر عملکرد بازی شباهت زیادی به 9800X3D دارد و از نظر سرعت تولید محتوا مشابه 9950X عمل می‌کند. به‌ نظر می‌رسد که این پردازنده واقعاً یک انتخاب ایده‌آل برای کسانی است که به پردازنده‌ای چندمنظوره نیاز دارند، هرچند برخی نکات قابل توجه وجود دارد.

• چطور بدون ارتقای SSD، فضای لپتاپ خود را افزایش دهیم

اولین نکته این است که پردازنده گران‌قیمت‌ترین پردازنده دسکتاپ AMD به هیچ وجه به اندازه 9800X3D و 285K در بازی‌ها از نظر مصرف انرژی بهینه نیست. این باید خیلی هم غیرمنتظره نباشد، چرا که حتی اگر چیپلت غیر 3D V-Cache در بازی‌ها هیچ کاری انجام ندهد، هنوز هم در حین انجام وظایف پس‌زمینه انرژی مصرف می‌کند.

این مسئله همچنین باعث می‌شود که 9950X3D دمای بالاتری نسبت به پردازنده‌های هشت‌هسته‌ای X3D و چیپ‌های Arrow Lake داشته باشد—نه به طور چشمگیر، اما به اندازه‌ای که شما را وادار کند دوباره فکر کنید که بهترین خنک‌کننده برای این پردازنده چه خواهد بود. از یک سیستم خنک‌کننده مایع AIO با رادیاتور ۳۶۰ میلی‌متری استفاده شد که به‌خوبی از پس آن بر آمد، اما نمی‌خواهد امتحان کند که با یک خنک‌کننده هوایی در بارهای پردازشی سنگین چه اتفاقی می‌افتد. مصرف برق متوسط نزدیک به ۲۰۰ وات در Cinebench مقدار زیادی گرما برای هر سیستم خنک‌کننده‌ای ایجاد می‌کند.

مسئله دیگری که باید مورد بحث قرار گیرد این است که وجود دو CCD در 9950X3D هنوز باعث ایجاد مشکلاتی در برخی بازی‌ها می‌شود، علیرغم تلاش‌های AMD برای بهبود درایورها و سیستم مدیریت رشته‌ها. ممکن است این مسئله هرگز به‌طور کامل حل نشود، اما به نظر می‌رسد که اکنون کمتر از زمانی که با Ryzen 9 7950X3D مواجه بودند، مشکل‌ساز باشد. برای 9800X3D، اما اصلاً مشکلی وجود ندارد.

در نهایت، به مسئله قیمت می‌رسیم. با قیمت ۶۹۹ دلار، این پردازنده ۵۰ دلار از Ryzen 9 9950X گران‌تر است (گرچه این پردازنده اکنون با قیمت بسیار کمتری در دسترس است) و ۱۰۰ دلار گران‌تر از Core Ultra 9 285K است. هرچند این قیمت به اندازه دوران Athlon 1000 که ۱۳۰۰ دلار قیمت داشت (تقریباً ۲۴ سال پیش) نیست، اما هنوز هم مبلغ زیادی است که برای یک پردازنده دسکتاپ پرداخت می‌شود. این محصول برای بازار خاصی طراحی شده و قیمت آن متناسب با همین بازار است.

با این حال، 9950X3D پردازنده‌ای به‌مراتب بهتر از 285K است و برای کسانی که به آن نیاز دارند، ۱۰۰ دلار اضافی برای عملکرد بهتر در بازی‌ها و توانایی‌های برجسته تولید محتوا هزینه کمی خواهد بود. برای بازی‌کنندگان رایانه‌های شخصی معمولی، همچنان رایزن ۷ 9800X3D انتخاب بهتری است.